AArtykuły

Ograniczenia i wyjątki – krótki komentarz do dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym

cropped view of businessman holding digital tablet with blank screen isolated on grey, panoramic
W dniu 6 czerwca 2019 r. weszła w życie dyrektywa z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE.[1] Państwa członkowskie UE mają dwa lata na jej wdrożenie do krajowych porządków prawnych – dalej „Dyrektywa JRC”. Artykuł jest pierwszym z cyklu krótkich omówień nowego prawa autorskiego Unii Europejskiej, rodzajem wprowadzenia. Z uwagi na ramy opracowania do minimum ograniczono komentarz „odautorski”, poprzestając na możliwie syntetycznym i krótkim ujęciu.
0
Shares
0
0
0

Wstęp

Dyrektywa JRC stawia przed sobą między innymi cel modernizacyjny odnosząc go do niektórych znanych instytucji prawa autorskiego. Dobrym tego przykładem są właśnie wyjątki i ograniczenia od praw wyłącznych.[2] Państwa członkowskie będą mogły nawet przyjąć lub utrzymać w mocy szersze przepisy w tym zakresie, o ile będzie to zgodne z ramami innych dyrektyw: o ochronie baz danych oraz o prawie autorskim w społeczeństwie informacyjnym (96/9/WE oraz 2001/29/WE).[3] Korzystanie z nowych wyjątków i ograniczeń praw ma być także proporcjonalne, w tym nie może powodować nadmiernego uszczerbku dla uzasadnionych interesów podmiotów uprawnionych, którzy mają niezmiennie korzystać z wysokiego poziomu ochrony.[4]

Analityka i badania naukowe 

Nowością Dyrektywy JRC jest nieodpłatny[5] wyjątek od prawa do zwielokrotniania oraz pobierania bazy danych oraz od nowego prawa pokrewnego wydawców prasowych dla potrzeb eksploracji danych i tekstów. Na tej podstawie ma być dozwolona specjalistyczna analityka informatyczna prowadzona na podstawie masowych danych i treści, np. rozwijanie sztucznej inteligencji opartej o różne odcienie uczenia maszynowego i statystykę. Celem nowego wyjątku ma być usprawnienie badań naukowych prowadzonych przez organizacje badawcze i instytucje dziedzictwa kulturowego. Według autorów dyrektywy opisywany wyjątek jest istotny z uwagi na fakultatywność występującą pod tym względem w całej UE.[6] Ma to utrudniać działalność transgraniczną. Stosowanie wyjątku ograniczono do eksploatacji zgodnej z prawem. A zatem skorzystanie z praw autora lub przedmiotu prawa pokrewnego, ewentualnie prawa sui generis do bazy danych dla potrzeb eksploracji danych i tekstów uwarunkowane jest posiadaniem odpowiedniego tytułu do samego dzieła lub innego przedmiotu ochrony (np. do książki, bazy danych itd.), które ma być poddane eksploracji.

Analityka i sprawy z życia codziennego

Kolejnym, niezależnym od powyższego, ale podobnym prawem jest nowe nieodpłatne ograniczenie lub wyjątek od prawa do zwielokrotniania lub pobierania bazy danych, w tym prawa do oprogramowania komputerowego oraz prawa pokrewnego wydawców prasowych, dla celów eksploracji danych i tekstów. Beneficjentem nowego uprawnienia mają być szeroko podmioty publiczne jak i prywatne. Cele, dla których skorzystanie z nowych praw ma być możliwe mogą być różne i wynikać z różnych sfer życia codziennego. Może np. chodzić o rozwijanie nowych aplikacji i technologii.[7] Podobnie jak w przypadku wyjątku dla instytucji badawczych i instytucji dziedzictwa kulturowego, nowe prawo nie powstanie jeśli ww. podmioty (publiczne lub prywatne) nie będą dysponować licencją lub innym prawem umożliwiającym zgodną z prawem eksploatację utworu lub innego prawa wyłącznego objętego eksploracją, np. prawem do bazy danych jako takiej. Nowe prawo nie powstanie także jeśli uprawniony wyraźnie zastrzegł, że eksploracja danych lub tekstu jest niedopuszczalna; przy czym wystarczy, że takie zastrzeżenie znajdzie się np. w formie metadanych, zwłaszcza gdy utwór lub inne prawo zakomunikowano wcześniej publicznie.

Ilustracja w procesie nauczania 

Kolejnym nowym prawem wprowadzanym przez Dyrektywę JRC jest fakultatywnie odpłatny[8] wyjątek lub ograniczenie m.in. od prawa do zwielokrotniania i komunikowania publicznego oraz prawa pokrewnego wydawców prasowych dla celu ilustracji w ramach procesu nauczania. Chodzi tu zasadniczo o eksploatację praw w cyfrowej i transgranicznej działalności dydaktycznej na odległość. Wyraźnie włączono w ten zakres oprogramowanie komputerowe, uzupełniając tym samym katalog z art. 5-6 Dyrektywy 2009/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych. Dyrektywa JRC ogranicza rozpowszechnianie oprogramowania do jego cyfrowego przekazania.[9] Nowe przepisy ustanawiają istotną blokadę,[10] mianowicie skorzystanie z praw na warunkach opisywanego wyjątku lub ograniczenia może się odbywać tylko na odpowiedzialność placówki edukacyjnej oraz na jej terenie, ewentualnie w innym miejscu i t.d. Alternatywnie, do dozwolonego skorzystania z chronionych praw może dojść także na odległość, tj. za pośrednictwem bezpiecznego środowiska elektronicznego przeznaczonego wyłącznie dla uczniów lub studentów oraz pracowników dydaktycznych danej placówki edukacyjnej.

Digitalizacja archiwów i zbiorów 

Ostatnim, nowym, również nieodpłatnym wyjątkiem jest ten ustanowiony na rzecz bibliotek, muzeów, archiwów, instytucji dziedzictwa filmowego lub dźwiękowego na wykonywanie kopii utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, które znajdują się na stałe w ich zbiorach, niezależnie od formatu lub nośnika. Celem korzystania podjętego w ramach tego wyjątku może być wyłącznie szeroko pojęte dziedzictwo kulturowe, a więc chęć zachowania stałych zbiorów[11] instytucji dziedzictwa kultury w zakresie potrzebnym do tego zachowania. Chodzi tu przede wszystkim o zaradzenie – jak stanowi motyw 27 dyrektywy – utracie przydatności technicznej lub degradacji pierwotnego formatu, w którym utrwalono dzieło. Wymienione powyżej instytucje będą także mogły zlecać sporządzenie kopii podmiotom trzecim, choć niedziałającym we własnym imieniu lub na własne ryzyko.[12]

C.d.n.

___________________________________________

[1] Dziennik Urzędowy UE nr L 130/92 z 17 maja 2019 r.

[2] Por. motyw 83 zd. 1

[3] Por. art. 25. Już w 2009 r. Komisja wskazywała na konieczność zapewnienia większej elastyczności wyjątków lub ograniczeń – por. Creative Content in a European Digital Single Market: Challenges for the Future A Reflection Document of DG INFSO and DG MARKT, z 22.10.2009 r. zwanego w Polsce: Treści Kreatywne na Cyfrowym Wspólnym Rynku Europejskim: Wyzwania na przyszłość – por. omówienie w: J.P.Kolczyński, Nowe prawo na nowy wiek – Europejski Kodeks Prawa Autorskiego, opubl. PrawoAutorskie.pl z 27.10.2010 r. – dostęp 5.06.2019 r.

[4] Por. motywy 3, 15, 16, 21

[5] Por. motyw 17 zd. 2. Jak się wskazuje w motywie 17 szkoda powodowana tym wyjątkiem (przez jednostki prowadzących badania naukowe) w majątku uprawnionych ma być niewielka. Z niewiadomych względów Dyrektywa nie ocenia natomiast rozmiaru ew. szkody w przypadku wprowadzenia wyjątku lub ograniczenia prawa na rzecz innych podmiotów niż jednostki prowadzących badania naukowe.

[6] Por. motyw 5 zd. 3.

[7] Por. motyw 18 zd. 1.

[8] Por. motyw 24 w zw. z art. 5 ust. 4.

[9] Por. motyw 21 zd. 2

[10] Art. 5 ust. 1 a.

[11] Np. w wyniku przeniesienia własności, umowy licencyjnej, systemu przekazywania egzemplarza obowiązkowego lub uzgodnień dotyczących długoterminowego przechowywania – por. motyw 29.

[12] Por. motyw 28.

0 Shares:
Share 0
Tweet 0
Share 0

Dodaj komentarz
— Poprzedni artykuł

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego powołał 20 arbitrów nowej, odchudzonej Komisji Prawa Autorskiego, IX kadencji

Następny artykuł —

Prawo do publicznego komunikowania utworu w prawie autorskim Unii Europejskiej – zarys trendu w orzecznictwie TSUE - prezentacja w INP PAN

Przeczytaj także
Czytaj więcej
  • do przeczytania w 8 minut
AArtykuły

The audiovisual (statutory) royalties in Poland

The article outlines the issue of remuneration for using of audiovisual works in Poland by also looking into a new movement in the world of copyright law. The amount of audiovisual royalties collected by CSs in Poland is currently significant and still growing, since the right in question is attributed both to Polish as well as to foreign authors or artistic performers who do not even have to be members of (proper) collecting society to demand royalties. It is the every user of an audiovisual work under the obligation to pay to the statutory royalties.*
Czytaj więcej
  • do przeczytania w 3 minuty
AArtykuły

Zagadnienia jurysdykcji krajowej i prawa właściwego w sprawie roszczeń o zaniechanie – kilka drobnych spostrzeżeń na tle sporów o prawa autorskie z dostawcą dostępu do Internetu w Polsce

Sprawy zapobiegania piractwu telewizyjnemu nabrały obecnie na znaczeniu. Uprawnieni biją w dzwony, a Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego podobno pracuje nad wdrożeniem w Polsce art. 8 ust. 3 dyrektywy o prawie autorskim w społeczeństwie informacyjnym. Niektórzy myślą jednak, że nie trzeba tego robić, inni z kolei uważają, że jednak trzeba. Poniżej zastanawiam się bardzo ogólnie oraz niewyczerpująco co w sytuacji, gdyby uprawnionym przyszło dziś do głowy pozwać w Polsce dostawcę dostępu do Internetu - pośrednika ("DDI") o zablokowanie dostępu do pirackiej strony www, ale na podstawie zharmonizowanego z art. 8 ust. 3 ww. dyrektywy prawa innego niż Polska kraju członkowskiego Unii Europejskiej.
Czytaj więcej
  • do przeczytania w 12 minut
AArtykuły

Wizerunek i roszczenia post mortem – omówienie orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 stycznia 2015 r. (I ACz 2501/14, niepublikowane)

Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z 7 stycznia 2015 r. odmówił spadkobiercom Anny Przybylskiej* wstąpienia we wszczęty za Jej życia spór sądowy z wydawcą jednego z poczytnych dzienników o charakterze tabloidowym w zakresie dotyczącym bezprawnie rozpowszechnionego, powszechnie znanego wizerunku Aktorki.
Czytaj więcej
  • do przeczytania w 23 minuty
AArtykuły

O twórczości plastycznej w światach fantasy i science fiction

W niniejszym artykule pragniemy zastanowić się od strony praktycznej nad możliwościami korzystania z twórczości innych osób wpisanej w określony świat fantastyczny lub fantastyczno-naukowy na przykładzie wybranych przestrzennych prac plastycznych: modeli, miniatur i replik. Po poniższym tekście można się więc spodziewać rozmnożenia dalszych pytań. Będąc tego świadomi staramy się być praktyczni, oczywiście na tyle, na ile pozwalają nam na to eksplorowany temat, światy fantasy i science fiction oraz ich mali lub duzi przedstawiciele, wytwory ludzkiej fantazji. Nie jest to jednak artykuł naukowy i takim chcieliśmy go widzieć.
Czytaj więcej
  • do przeczytania w 19 minut
AArtykuły

Audiovisual Works are Integral Works as Broadcast or Rebroadcast as a Single Work and Not as a Set (Collection) of Various Component Works

In the judgment of the Polish Court of Appeal in Warsaw of May 22, 2013 (I ACa 1359/12) it was confirmed that the use of an audiovisual work is—by virtue of a legal presumption—subject to an exclusive right of the producer of such a work and, as long as that work is used as the whole, the broadcasters or rebroadcasters transmitting it do not require additional licences for its integral parts (for instance musical and worded-musical works with words) from the respective copyright collecting society representing those integral parts or pre-existing works. The court pointed out that until that assumption was disproven it is the producer and not the authors who holds the right to use the audiovisual work as a whole. The Appeal Court stressed also that an audiovisual work is not a set (collection) of various so-called component works: it is a single work.
Czytaj więcej
  • do przeczytania w 12 minut
AArtykuły

Polish Supreme Court Rules that Exclusive Rights Related to a Protected Trade Mark do not Cover Spatial Content (Material) that is the Inspiration for that Trade Mark

The object (source, material) stemming from the public domain that is an idea or inspiration for a used spatial trade mark cannot be subject to exclusive rights as granted for the protected spatial trade mark using that object, but may potentially be subject to protection under copyright law.
Czytaj więcej
  • do przeczytania w 11 minut
AArtykuły

A Copyright Holder whose Rights have been Infringed may Claim Punitive Damages against the Perpetrator beyond the Actual Damage Incurred owing to the Infringement: Commentary on Polish Supreme Court judgment of March 8, 2012 (V CSK 102/11)

Under the provision of art.79(1) of the Polish Copyright Act, among the forms of redress available to a right holder whose rights have been infringed is the right to demand that the infringing party repair the inflicted damage by payment of double or, where the infringement is culpable, triple the amount of appropriate remuneration that would have been due as of the time it was claimed in exchange for the right holder’s consent for the use of the work. The Supreme Court held this provision to be of a punitive nature and that there is no connection between the culprit’s liability and the actual damage suffered by the right holder. Consequently, as the court stated, only the actual infringement of the protected right triggers the liability in question. This remedy is intended to provide the right holder with simpler and faster access to protection against and compensation for the infringement. In the authors’ view, the discussed judgment may be highly controversial, as the Polish Supreme Court seems to be disregarding the EU system of IP rights enforcement, primarily established by Directive 2004/48 on the enforcement of intellectual property rights (the Enforcement Directive). The Supreme Court seems also to disregard the premises establishing civil liability of the perpetrator.
Czytaj więcej
  • do przeczytania w 13 minut
AArtykuły

What are the (Time)-Limits for Collecting Societies to Bring Claims?

In a judgment of November 17, 2011, Case III CSK 30/11, the Polish Supreme Court held that claims brought by collecting societies regarding copyright are as a rule subject to a 10-year limitation period, even if the claims—by virtue of law—can be brought to the court only by the respective collecting society (mandatory representation). The specific length of the limitation period (3 or 10 years) depends, however, on the respective nature of the claim. The judgment also provided insight into the Supreme Court’s views on the extent to which submission of and access to documents can be demanded to determine remuneration and fees claimed by a collecting society (CS) based on art.105 (2) of the Polish Copyright Act.