Projekt zmiany artykułu 23 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych posłów klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego – dozwolony użytek w sieci do konsultacji

Artykuł 23 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych („PrAut”) miałby otrzymać brzmienie:

„2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego, zarówno bezpośredniego, jak i pośredniego, istniejącego pomiędzy osobami w ramach ich kontaktów przy użyciu środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204 z późn. zm.) , w tym za pośrednictwem Internetu.”

Podstawowe założenia projektu

Projekt ma na celu dostosowanie prawa autorskiego do powszechnej w sieci sytuacji wymiany plików i korzystania z twórczości. Zakłada w tym celu rozszerzenie definicji dozwolonego użytku w ustawie autorskiej na użytek w sieci (w skrócie, osoby pozostające w związku towarzyskim to te, które znają się także z sieci Internet, w szczególności z portali społecznościowych. Twórcy projektu powołują się na potrzebę:

„stworzenia odpowiedniej przestrzeni prawnej do funkcjonowania polskiego społeczeństwa w globalizującym się świecie, którego jednym z głównych czynników rozwojowych jest Internet.”

Jeśli projekt stanie obowiązującym w Polsce prawem tzw. “stosunek towarzyski”, w tym krąg osób uprawnionych do dozwolonego użytku, ujęty w art. 23 PrAut rozszerzy się ze znajomości „fizycznej” na „wirtualną”, będzie to – jak podkreślają sami projektodawcy – dostosowaniem polskiego systemu prawnego do zmieniających się warunków życia i realiów społeczno-gospodarczych. 

Kto zyskuje, a kto traci?

Na proponowanych zmianach zyskają przede wszystkim użytkownicy Internetu, gdyż założenia projektu pozwalają im na legalne rozpowszechnianie i dzielenie się utworami w sieci. Dzielenie się plikami w sieci nie jest żadną nowością, ale obecnie obowiązująca regulacja wywoływała wiele kontrowersji i interpretacji w zakresie granic dozwolonego użytku i tym samym zgodności z prawem. Projektowana nowelizacja została poddana znacznej krytyce ze strony środowisk związanych z właścicielami praw:

„Niestety, projekt zmierza do psucia prawa: jest wadliwy merytorycznie i nieudolnie zredagowany – ocenia mec. Michał Błeszyński. – Wbrew przeznaczeniu art. 23 usiłuje rozszerzyć zakres dozwolonego użytku, wprowadzając niezrozumiałe pojęcie „pośredni stosunek towarzyski”. Pozbawia także twórców ochrony, pozwalając na dowolne interpretacje zakresu jej wyłączenia. Wreszcie, uzasadnienie projektu błędnie informuje, że projekt nie dotyczy materii objętej prawem europejskim, podczas gdy traktuje o niej dyrektywa o prawie autorskim w społeczeństwie informacyjny” . 

Zdaniem Izby Wydawców Prasy („IWP”), zmiany powinny iść stanowczo w odwrotnym kierunku, czyli ochrony twórców, gdyż coraz częściej rekompensata wobec autorów jest zbyt mała a dozwolony użytek osobisty nadużywany. Jako przykłady IWP podaje rozpowszechniające się szczególnie wśród studentów trendy do coraz częstszego kserowania podręczników akademickich. Więcej o stanowisku IWP tu.

Podstawowe skutki proponowanych zmian

Podstawowym skutkiem wejścia w życie nowelizacji może być usankcjonowanie obecnie istniejącego stanu i powszechnej wśród internautów wymiany plików przez zamknięte listy kilkuset czy nawet kilku tysięcy „znajomych”. Niezależnie od zapatrywania na sprawę jedna regulacja nie rozwiąże wszystkich problemów praw autorskich w sieci, należy więc uznać obecne zmiany jedynie za „zaproszenie” do dalszej dyskusji o użytkowaniu sieci. Rozszerzenie pojęcia dozwolonego użytku  w tym legalizacja dzielenia się utworami na portalach społecznościowych to dopiero początek zmian jakie są już zapowiadane w prawie autorskim. Zakres prawa cytatu, długość trwania ochrony utworów i rola organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi – to najważniejsze kwestie wymagające zmiany w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych do realiów społeczeństwa cyfrowego.

Projektowi PSL nie został jeszcze nadany bieg, a więc nie uzyskał numeru druku sejmowego. Obecnie, tj. od 15.03.2012 r. został on skierowany do konsultacji. Przedstawicielem wnioskodawców jest poseł Henryk Smolarz[1].