Lustracja w organizacjach zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi – nowy projekt rozporządzenia Ministra Kultury

Obowiązek raportowy został nałożony na OZZ zmienionym przepisem art. 104 ust.3 ¹ PrAut.

Założenia

Projekt rozporządzenia zakłada konieczność wyjawienia wielu szczegółowych danych, które mają pomóc ministrowi w wypełnieniu obowiązków nadzorczych nad działalnością OZZ, a społeczeństwu lepiej zrozumieć specyfikę OZZ, co – według zamierzeń – miałoby się przyczynić do polepszenia opinii o OZZ. Dotychczas minister mógł żądać podobnych informacji w trybie nadzorczym podczas kontroli przeprowadzonej w organizacji. Do takich kontroli nie dochodziło często. Organizacje były także z reguły niechętne ujawnieniu informacji o sobie. W szerszym kontekście przekładało się to wprost na dużą ilość spraw sądowych, rozgoryczenie po stronie korzystających z praw autorskich oraz niepewność twórców i innych uprawnionych. W założeniu więc minister miałby otrzymywać dane pocztą, a następnie przeczytać o nich na stronach internetowych OZZ, a wraz z nim i opinia publiczna.

Z artykułu 104 ust 3¹ w zw. z ust. 3² PrAut wynika, że informacje przekazane ministrowi muszą zostać obligatoryjnie podane do publicznej wiadomości i ujawnione na stronach internetowych OZZ. Jak się wskazuje w uzasadnieniu projektu „instrumentami nadzoru (…) będą dwa rodzaje sprawozdań, przesyłanych ministrowi i publikowanych na stronach internetowych organizacji”. Zapewne chodzi tu o sprawozdanie roczne (regulowane planowanym rozporządzeniem) i sprawozdanie finansowe, do którego przygotowania zobowiązuje OZZ ustawa o rachunkowości wskazana przez art. 104 ust. 3² PrAut. To ostatnie sprawozdanie miałoby podlegać weryfikacji przez biegłego rewidenta i jako załącznik do tego pierwszego trafiać do ministra, a następnie oba dokumenty na stronę internetową OZZ.

Wątpliwości

Projekt rozporządzenia ani PrAut nie zawierają trybu ujawnienia informacji oraz nie dają pełnych gwarancji poszanowania praw jednostki czy tajemnic prawem chronionych. Posługują się nader często ogólnym i niedostatecznie dookreślonym w dalszej treści przepisu sformułowaniem „informacje o”. Nie wydaje się, aby tak szeroki obowiązek informacyjny, jakiego wymaga ustawodawca, mógł się odbywać bez zachowania podstawowych gwarancji ustawowych. Dość powiedzieć, że także delegacja ustawowa upoważniająca ministra do wydania rozporządzenia nie jest w tym zakresie – niestety – „dość ostra”.

Jakie informacje?

Informacje, których ujawnienia domaga się minister dotyczą przykładowo: struktury organizacyjnej OZZ, zbiorowego zarządu prawami, a więc umów zawieranych z zagranicznymi OZZ o tzw. wzajemnej reprezentacji, wydatków na usługi doradcze, informatyczne i prawnicze, spraw sądowych, zasad repartycji wynagrodzeń, stosowanych wzorów umów, zatwierdzonych tabel, a nadto struktury zatrudnienia, powiązań organizacyjnych z innymi podmiotami, np. spółkami prawa handlowego, posiadanych nieruchomości etc.

Co istotne, OZZ zostają zobowiązane także do ujawnienia zasad poboru i repartycji wynagrodzenia z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia. Uprawnienie to jest wywodzone w Polsce szeroko przez OZZ na podstawie art. 105 ust. 1 PrAut, który należy do bardziej kontrowersyjnych w obowiązującej ustawie, co znajduje odbicie w licznych sprawach sądowych, w których stroną jest OZZ. Wobec powszechnej praktyki korzystania z tego przepisu przez OZZ, obowiązek dotyczący ujawnienia danych związanych z poborem i repartycją wynagrodzeń pozyskanych w tym trybie, wydaje się więc w pełni uzasadniony.

Obecnie rozporządzenie poddawane jest konsultacjom środowiskowym i – jak się można spodziewać – nie obędzie się bez kontrowersji wokół jego zapisów.