Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE” lub „Trybunał”) wydał w dniu 22 stycznia 2013 r. wyrok w sprawie C-283/11 Sky Österreich GmbH vs. Österreichischer Rundfunk. Sprawa ta dotyczyła prawa wykorzystywania krótkich fragmentów wydarzenia budzącego duże zainteresowanie odbiorców na użytek ogólnych audycji informacyjnych, oraz obowiązku kontraktowania z tym związanego. Trybunał poddał w tej sprawie analizie przepis art. 15 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych, dalej: „dyrektywa audiowizualna”), pod kątem zgodności tego przepisu z postanowieniami art. 16 i art. 17 ust. 1 Karty Praw Podstawowych oraz wymogami dotyczącymi proporcjonalności środków przewidzianych w tym przepisie.
Spółka Sky Österreich GmbH nabyła od UEFA prawa wyłączne do transmisji rozgrywek Ligii Mistrzów na terytorium Austrii. Austriacka telewizja publiczna – Österreichischer Rundfunk (dalej „ORF”) zawarła ze Sky Österreich porozumienie, na podstawie którego austriacka telewizja publiczna miała dostęp do sygnału satelitarnego Sky Österreich i prawo do wykorzystywania krótkich fragmentów omawianych transmisji sportowych na potrzeby programów informacyjnych w cenie 700 EUR za minutę. Umowa obowiązywała do końca września 2010 r. Po tym czasie ORF skierował wniosek do austriackiego Urzędu Komunikacji (Kommunikationsbehörde) w zakresie umożliwienia ORF przygotowania krótkich relacji informacyjnych bez prawa do pobierania przez Sky Österreich wynagrodzenia przekraczającego dodatkowe koszty poniesione bezpośrednio w związku z udostępnieniem sygnału satelitarnego, które w tym wypadku były równie zeru. Podstawą wspólnotową takiego wniosku były przepisy art. 15 ust. 1 dyrektywy audiowizualnej, który zobowiązuje Państwa Członkowskie UE do zapewnienia by każdy unijny nadawca, który zechce przygotować krótkie relacje informacyjne, mógł mieć dostęp – na uczciwych, rozsądnych i niedyskryminacyjnych zasadach – do wydarzeń, które budzą duże zainteresowanie odbiorców i są transmitowane na zasadzie wyłączności przez nadawcę podlegającego jurysdykcji danego Państwa Członkowskiego UE. Urząd Komunikacji zobowiązał więc Sky Österreich do zawarcia z ORF stosownej umowy o udostępnienie sygnału telewizyjnego. Od tej decyzji wniesiono odwołanie do Federalnej Rady Komunikacji (Bundeskommunikationssenat) stanowiącej organ sądowy uprawniony według prawa austriackiego do rozstrzygania tego typu sporów.
Organ ten powziął wątpliwość co do zgodności art. 15 dyrektywy audiowizualnej z art. 16 i art. 17 ust. 1 Karty Praw Podstawowych oraz wymogami dotyczącymi proporcjonalności środków przewidzianych w tym przepisie – przewidującymi odpowiednio ochronę wolności prowadzenia działalności gospodarczej oraz własności. Rada powzięła także wątpliwości co do proporcjonalności omawianego środka. Mianowicie, stosowny przepis art. 15 dyrektywy audiowizualnej przewiduje, że za udostępnienie krótkich fragmentów ważnych wydarzeń nie powinno się pobierać opłaty przewyższającej koszty poniesione bezpośrednio w związku z udostępnieniem. Zdaniem tego organu, udostępniający powinien móc pobierać opłatę uwzględniająca również koszty nabycia stosownej licencji, a więc koszty pośrednio poniesione w związku z udostępnieniem. Ponieważ jednak omawiana kwestia była kontrowersyjna, organ ten skierował do Trybunału pytanie czy art. 15 ust. 6 dyrektywy audiowizualnej jest zgodny z art. 16 i 17 Karty Praw Podstawowych.
Trybunał nie znalazł podstaw to stwierdzenia niezgodności omawianego przepisu dyrektywy audiowizualnej ze wskazanymi powyżej przepisami Karty Praw Podstawowych. W wielkim skrócie, Trybunał uznał, że ograniczenie wynagrodzenia dla zobowiązanego do udostępnienia fragmentów ważnych wydarzeń nie narusza istoty swobody prowadzenia działalności gospodarczej, która w pewnym zakresie może być zdaniem Trybunału ograniczana ze względu na interes publiczny. W tym kontekście Trybunał odniósł się do ograniczenia swobody kontraktowania, która jest istotnym elementem zasady swobody działalności gospodarczej. Podmiot zobowiązany do udostępnienia fragmentu ważnego wydarzenia nie może bowiem odmówić zawarcia umowy z nadawcą. Trybunał stwierdził jednak, że „ustawodawca Unii miał prawo ustanowić normy zawarte w art. 15 dyrektywy 2010/13, które wprowadzają ograniczenia wolności prowadzenia działalności gospodarczej i uprzywilejowują w ramach właściwego wyważenia wchodzących w grę praw i interesów dostęp odbiorców do informacji w stosunku do swobody zawierania umów.” Podobnie TSUE odniósł się do naruszenia ochrony własności – w tym przypadku prawa majątkowego nabytego przez Sky Österreich do wyłącznego nadawania rozgrywek Ligii Mistrzów. Trybunał uznał, że prawo własności może być ograniczone w interesie publicznym, pod warunkiem, ze jest proporcjonalne do celu, któremu ma to ograniczenie służyć. W tym przypadku chodzi o zbalansowanie prawa do informacji, które również jest chronione na podstawie Karty Praw Podstawowych (art. 11), z prawem własności. Trybunał przeprowadziwszy „test proporcjonalności” art. 15 ust. 6 dyrektywy audiowizualnej nie dopatrzył się naruszenia omawianej zasady proporcjonalności. Trybunał szczególnie podkreślił, że zakaz pobierania opłat wyższych niż bezpośrednio związanych z udostępnieniem fragmentu ważnej informacji, pozwala na zachowanie pluralizmu mediów i ich równie traktowanie, albowiem nadawcy uzyskują ten dostęp niezależnie od swoich możliwości gospodarczych i finansowych oraz niezależnie od ceny praw wyłącznych do transmisji telewizyjnej.
Warto przy tym przypomnieć, że art. 15 dyrektywy audiowizualnej został zaimplementowany przez postanowienia art. 20c ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226, ze zm.). Komentowany wyrok TSUE dotyczył wprawdzie zgodności postanowień dyrektywy z normami wyższego rzędu, ale warto mieć go na względzie przy interpretowaniu przepisów prawa polskiego. Postanowienia art. 20c wspomnianej ustawy powinny być interpretowane z poszanowaniem zasady proporcjonalności, a także z uwzględnieniem postulatu prawa do informacji i pluralizmu mediów. Innymi słowy, nie powinno stosować się tych przepisów w sposób, który w praktyce uniemożliwiałby lub utrudniał realizację tych zasad. Warto też mieć na względzie, że omawiana materia dotyka też systemu ochrony praw człowieka, co również przekłada się na postulaty co do sposobu stosowania przedmiotowych przepisów (zob. rozważania o stosunku praw autorskich do praw człowieka, o których pisaliśmy na PrawoAutorskie.pl).
